Trái phiếu là kênh giao dịch tương đối hấp dẫn với các nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro thấp nhờ tính ổn định và an toàn. Vậy trái phiếu là gì? Có những loại trái phiếu nào? Có nên đầu tư trái phiếu không? Cùng VTrade tìm hiểu chi tiết về trái phiếu và những lợi ích, rủi ro khi tham gia vào kênh đầu tư này nhé!

Tìm hiểu về trái phiếu

Đầu tư trái phiếu là phương án khá an toàn và đem lại lợi nhuận ổn định. Dưới đây là một số thông tin bắt buộc bạn cần phải biết về kênh đầu tư trái phiếu:

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu (Bond) là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ trả một khoản tiền cụ thể của nhà phát hành cho người nắm giữ. Khoản tiền này phải được thanh toán theo mức lợi tức đã thống nhất, trong một khoảng thời gian xác định.

Nhà phát hành trái phiếu có thể là một doanh nghiệp hoặc một tổ chức chính quyền (Chính quyền hoặc kho bạc Nhà nước).  

Ví dụ:  Bạn mua trái phiếu được phát hành với mệnh giá 100 USD trong thời hạn 1 năm, tức là bạn đang cho nhà phát hành vay 100 USD trong 1 năm với lợi suất 8%/năm. Sau 1 năm, bạn sẽ được nhận lại 100 USD với 8 USD tiền lãi.

Khái niệm trái phiếu. Trái phiếu là gì ví dụ?

Thị trường trái phiếu là gì?

Thị trường trái phiếu (Bond Markets) là nơi giao dịch mua bán các loại trái phiếu. Thị trường trái phiếu còn được biết đến với các tên gọi như thị trường tín dụng, thị trường nợ.

Nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu sẽ được bảo đảm về vốn, lãi suất khi trái phiếu đáo hạn. Còn chủ thể phát hành tham gia thị trường sẽ dễ dàng huy động vốn, duy trì dòng tiền để phát triển kinh doanh. 

Thị trường trái phiếu là gì?

Đặc điểm của trái phiếu

So với các loại chứng khoán khác, trái phiếu sở hữu một số đặc điểm nổi bật sau:

• Bản chất: Là chứng khoán nợ, được thanh toán trước các cổ đông trong trường hợp công ty giải thể hoặc phá sản. Đây là nghĩa vụ bắt buộc với tổ chức phát hành hoặc doanh nghiệp.
• Cách thức: Trái phiếu đem lại cho người nắm giữ số tiền lãi cố định theo kỳ, không phụ thuộc vào hiệu quả sản xuất kinh doanh. 
• Mệnh giá: Được xác định theo quy định từng quốc gia. Giá phát hành (Giá bán của trái phiếu) được xác định theo tỷ lệ phần trăm của mệnh giá. Giá bán có thể nhỏ hơn, bằng hoặc lớn hơn mệnh giá.
• Thời hạn trái phiếu: Được tính từ ngày phát hành đến ngày đáo hạn, có thể kéo dài từ 1 đến 30 năm.
• Người mua trái phiếu: Được gọi là trái chủ. Đó có thể là cá nhân, chính phủ hoặc doanh nghiệp. Trên trái phiếu có thể ghi tên người mua (Trái phiếu ghi danh) hoặc không ghi tên người mua (Trái phiếu vô danh).
• Nhà phát hành trái phiếu: Có thể là doanh nghiệp, chính phủ hoặc kho bạc nhà nước. Tên gọi trái phiếu cũng tương ứng với chủ thể phát hành như trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu chính phủ và trái phiếu kho bạc.
• Nghĩa vụ và trách nhiệm người nắm giữ: Trái chủ không có trách nhiệm với hiệu quả sử dụng vốn vay của nhà phát hành. 
• Nghĩa vụ và trách nhiệm của nhà phát hành: Thanh toán cho trái chủ số nợ theo đúng cam kết trong hợp đồng vay.

Đặc điểm của trái phiếu là gì? Trái phiếu và cổ phiếu cái nào rủi ro hơn?

Lãi suất trái phiếu là gì?

Lãi suất trái phiếu (Lãi suất danh nghĩa) là loại lãi suất được công bố bởi nhà phát hành hoặc ghi trực tiếp trên trái phiếu. Mức lãi suất này được xác định dựa trên một tỷ lệ phần trăm nhất định theo mệnh giá trái phiếu. Đây cũng là căn cứ để xác định lợi tức trái phiếu.

Thế nào là trái phiếu? Trái phiếu trả lãi định kỳ là gì? Lãi suất trái phiếu là gì?

Lợi suất trái phiếu là gì?

Lợi suất trái phiếu là tổng lợi nhuận nhà đầu tư nhận lại được từ nhà phát hành. 

Lợi suất trái phiếu được phân thành nhiều loại, gồm:

• Lợi suất danh nghĩa: Phần lãi tính trên mệnh giá.
• Lợi suất thực: Phần thu nhập hàng năm chia theo thị giá mà người nắm giữ được nhận.
• Lợi suất yêu cầu: Mức lợi suất nhà phát hành cung cấp để thu hút các nhà đầu tư.

Lợi suất khi bán trái phiếu là gì? Lợi suất trái phiếu là gì?

5 cách phân loại trái phiếu phổ biến hiện nay

Căn cứ vào chủ thể phát hành, lợi tức, hình thức, mức độ đảm bảo thanh toán và tính chất, người ta phân loại trái phiếu tương ứng theo 5 cách sau. Cụ thể:

Phân loại theo người phát hành

• Trái phiếu của doanh nghiệp: Được phát hành bởi các doanh nghiệp nhà nước, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần nhằm huy động vốn. Trong đó, trái phiếu doanh nghiệp cũng gồm nhiều loại với lãi suất và kỳ hạn đa dạng.
• Trái phiếu của Chính phủ (Công trái): Được phát hành để huy động tiền nhàn rỗi trong công chúng và các tổ chức kinh tế - xã hội khác, nhằm đáp ứng nhu cầu về chi tiêu Chính Phủ. Đây là loại trái phiếu uy tín nhất trên thị trường và đem lại ít rủi ro nhất.
• Trái phiếu của Ngân hàng, các tổ chức tài chính: Được phát hành nhằm huy động vốn cho các tổ chức tài chính, ngân hàng.

Cách phân loại trái phiếu phát hành ra công chúng.

Phân loại theo lợi tức trái phiếu

• Trái phiếu có lãi suất cố định: Là trái phiếu mà lợi tức trả cho nhà đầu tư được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm cố định theo mệnh giá trái phiếu.
• Trái phiếu có lãi suất biến đổi (Lãi suất thả nổi): Là trái phiếu mà lợi tức trả cho nhà đầu tư khác nhau ở mỗi kỳ. Phần lợi tức này được tính dựa trên mức lãi suất biến đổi theo lãi suất tham chiếu.
• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Là trái phiếu không trả lợi tức cho người nắm giữ. Tuy nhiên, người mua sẽ được hưởng mức giá thấp hơn so với mệnh giá (hình thức mua chiết khấu) và được hoàn trả bằng mệnh giá tại thời điểm trái phiếu đáo hạn theo quy định. 

Phân loại theo mức độ đảm bảo thanh toán

• Trái phiếu bảo đảm: Nhà phát hành trái phiếu này sử dụng một tài sản có giá trị để làm vật đảm bảo. Người nắm giữ trái phiếu sẽ có quyền thu lại và bán tài sản đảm bảo đó để thu hồi số tiền mà nhà phát hành còn nợ trong trường hợp nhà phát hành mất khả năng thanh toán. Ngoài ra, căn cứ vào đặc điểm, trái phiếu đảm bảo còn được phân thành hai loại sau:
  • Trái phiếu có tài sản cầm cố: Là trái phiếu đảm bảo mà nhà phát hành cam kết thanh toán cho nhà đầu tư thông qua việc cầm cố một bất động sản. Thông thường, giá trị tài sản cầm cố này sẽ lớn hơn tổng số mệnh giá các trái phiếu được phát hành nhằm bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tư.
  • Trái phiếu bảo đảm bằng chứng khoán ký quỹ: Là trái phiếu đảm bảo mà nhà phát hành cam kết thanh toán cho nhà đầu tư bằng việc ký quỹ sổ chứng khoán chuyển nhượng. 
• Trái phiếu không đảm bảo: Là trái phiếu được phát hành mà không có bất cứ tài sản nào làm đảm bảo thanh toán cho nhà đầu tư. Nó chỉ được đảm bảo bởi độ uy tín của nhà phát hành trái phiếu.

Phân loại trái phiếu theo mức độ đảm bảo thanh toán.

Phân loại dựa vào hình thức trái phiếu

• Trái phiếu ghi danh: Ghi rõ tên người mua trên trái phiếu cũng như trên sổ sách của nhà phát hành dựa theo đặc điểm của trái phiếu.
• Trái phiếu vô danh: Không ghi rõ tên người mua trên trái phiếu cũng như trên sổ sách của nhà phát hành.Người nắm giữ trái phiếu sẽ được hưởng mọi quyền lợi của trái phiếu vô danh.

Phân loại dựa vào tính chất trái phiếu

• Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Trái phiếu có phiếu đi kèm nhằm cho phép người nắm giữ mua cổ phiếu của doanh nghiệp với số lượng nhất định.
• Trái phiếu có thể mua lại: Trái phiếu mà nhà phát hành có quyền mua lại một phần hoặc toàn bộ trước thời điểm đáo hạn trái phiếu.
• Trái phiếu có thể chuyển đổi: Trái phiếu được phát hành bởi công ty cổ phần mà người nắm giữ được phép chuyển đổi chúng sang cổ phiếu của công ty đó. Loại trái phiếu này cũng sẽ quy định cụ thể về thời gian cũng như tỷ lệ chuyển đổi cho phép.

Phân loại trái phiếu dựa vào tính chất.

Cách định giá trái phiếu

Định giá trái phiếu là việc xác định giá trị lý thuyết chính xác nhất của một trái phiếu. Qua quá trình tính toán, nhà định giá sẽ xác định được hiện giá của toàn bộ thu nhập mà nhà đầu tư nhận được trong thời hạn trái phiếu còn hiệu lực.

Dưới đây là quy trình chi tiết 5 bước định giá một trái phiếu:

• Bước 1: Ước lượng dòng tiền được sinh ra từ tài sản (Mức thu nhập kỳ vọng).
• Bước 2: Ước lượng tỷ suất lợi nhuận mong muốn của nhà đầu tư (Tính bằng tổng lãi suất phi rủi ro và phần gia tăng do rủi ro).
• Bước 3: Lựa chọn và áp dụng mô hình định giá trái phiếu thích hợp nhất. Đồng thời, tính giá trị hiện tại của dòng tiền tệ thu nhập theo mức tỷ suất lợi nhuận đã ước lượng được ở bước 2.
• Bước 4: So sánh giữa giá trị lý thuyết và giá thị trường.
• Bước 5: Đưa ra quyết định đầu tư mua hoặc bán phù hợp.

Hướng dẫn cách định giá trái phiếu. Định giá trái phiếu là gì?

Điều kiện và chi phí phát hành trái phiếu

Điều kiện phát hành trái phiếu

Doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau theo quy định của pháp luật. Cụ thể:

Trái phiếu không kèm theo chứng quyền hoặc không chuyển đổi

• Có ít nhất 1 năm hoạt động kể từ lần đầu được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc Giấy phép có giá trị tương đương (được pháp luật quy định). 
• Thời gian hoạt động đối với doanh nghiệp được tổ chức lại hoặc chuyển đổi được tính là thời gian hoạt động của doanh nghiệp bị chia, bị tách, có thời gian hoạt động lâu nhất trong số các doanh nghiệp bị sáp nhập, bị hợp nhất lại hoặc sau khi chuyển đổi.
• Có báo cáo tài chính của năm liền trước kế với năm phát hành, đã được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán.
• Đảm bảo tuân thủ đúng giới hạn về tổ chức giao dịch trái phiếu và số lượng các nhà đầu tư khi phát hành.
• Có phương án phát hành trái phiếu đã được cấp có thẩm quyền chấp thuận và phê duyệt theo quy định của pháp luật.
• Tuân thủ các quy định của pháp luật về tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động, tỷ lệ an toàn tài chính.
• Thanh toán đầy đủ gốc và lãi suất trái phiếu đã được phát hành trong vòng 03 năm liên tiếp trước khi có đợt phát hành tiếp theo (Nếu có).

Điều kiện phát hành trái phiếu là gì?

Trái phiếu kèm chứng quyền hoặc chuyển đổi

• Doanh nghiệp phát hành phải là công ty cổ phần.
• Áp dụng tương tự các điều kiện trên như đối với trái phiếu không kèm chứng quyền hoặc trái phiếu không chuyển đổi.
• Đáp ứng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong trường hợp thực hiện quyền chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu hoặc quyền mua chứng quyền (theo quy định của pháp luật).
• Tối thiểu 06 tháng giữa các đợt phát hành trái phiếu chuyển đổi.
• Không được chuyển nhượng lại các trái phiếu chuyển đổi, chứng quyền phát hành kèm theo trái phiếu trong tối thiểu 01 năm kể từ ngày hoàn thành đợt phát hành (Trừ trường hợp chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp hoặc thừa kế theo quy định của Pháp luật hoặc thực hiện theo quyết định của Toà án).

Điều kiện cho doanh nghiệp phát hành trái phiếu là gì?

Chi phí phát hành trái phiếu

Về chi phí phát hành, doanh nghiệp cần quan tâm đến những loại chi phí sau (được quy định chi tiết tại Khoản 3 Điều 12 Nghị định 53/2009/NĐ-CP). Cụ thể:

• Chi phí phát sinh một lần: Tất cả các khoản chi phí doanh nghiệp phải chi trả 1 lần khi phát hành trái phiếu. Lưu ý, mức phí cần chi trả của mỗi công ty sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ, lĩnh vực và quy mô của công ty. Tuy nhiên, đây là khoản phí không nhỏ, cần được dự trù và chuẩn bị ngay từ đầu, bao gồm:
  • Phí tư vấn phát hành trái phiếu.
  • Phí trả cho các đại lý niêm yết, các sàn giao dịch chứng khoán.
  • Phí tư vấn bảo lãnh phát hành.
  • Phí phát hành.
  • Phí chào bán.
  • Phí quảng bá.
  • Phí xác nhận hệ số tín nhiệm.
  • …
• Chi phí thường niên: Tất cả các khoản phí thường niên phải trả cho đại lý chuyển nhượng, đại lý tài chính hay các sở giao dịch chứng khoán theo như quy định, thỏa thuận phát hành đã ký kết ban đầu. Các khoản phí này thường giống nhau qua các năm nên công ty có thể dự trù con số cụ thể ngay từ đầu.
• Chi phí khác: Gồm tất cả các chi phí về việc phát hành trái phiếu hay trả nợ trái phiếu. Những khoản phí này không có kỳ hạn nhất định, phát sinh tùy từng thời điểm. Tuy nhiên, nhà phát hành trái phiếu vẫn phải thanh toán các khoản phí này theo đúng cam kết với người sở hữu.

Chi phí phát hành trái phiếu là gì?

Lợi ích và rủi ro khi đầu tư trái phiếu

Lợi ích khi đầu tư trái phiếu

Kênh đầu tư “trái phiếu” đem lại nhiều lợi ích hấp dẫn như:

• Được miễn thuế thu nhập cá nhân (đối với một số loại trái phiếu nhất định).
• Tạo thêm một khoản thu nhập cố định theo kỳ bởi lãi suất trái phiếu không bị phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
• Rủi ro mất tiền khi đầu tư rất thấp.
• Được ưu tiên thanh khoản hơn so với đầu tư cổ phiếu doanh nghiệp. 

Lợi ích khi mua trái phiếu là gì?

Rủi ro của đầu tư trái phiếu

Lựa chọn nắm giữ trái phiếu, nhà đầu tư phải chấp nhận đối mặt với các rủi ro sau:

• Rủi ro về mức lãi suất: Lãi suất trái phiếu tăng, nhà đầu tư sẽ có xu hướng loại bỏ các trái phiếu có mệnh giá thấp, khiến cung tăng, cầu giảm và mệnh giá trái phiếu cũng giảm theo.
• Rủi ro về tái đầu tư: Nhà phát hành sẽ có cơ hội thu hồi hoặc mua lại các trái phiếu họ đã phát hành ra thị trường trong trường hợp lãi suất trái phiếu giảm. Do vậy, mặc dù nhà đầu tư có thể thu về vốn gốc trước thời điểm đáo hạn trái phiếu nhưng giá trị đó không cao hơn nhiều so với mệnh giá.
• Rủi ro về vỡ nợ, tín dụng: Trái phiếu doanh nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào năng lực của doanh nghiệp mà không được chính phủ đảm bảo. 
• Rủi ro về lạm phát: Vì khoản lãi suất này cố định nên nhà đầu tư sẽ phải bỏ số tiền lớn hơn để mua trái phiếu khi lạm phát xảy ra. Điều này sẽ khiến cầu giảm, lãi suất thu về có thể bị âm.

Rủi ro khi mua trái phiếu là gì?

Có nên đầu tư trái phiếu không?

Kênh đầu tư trái phiếu đem lại nhiều lợi ích nhưng cũng ẩn chứa không ít rủi ro. Để nhận định một trái phiếu có “đáng đầu tư không”, VTrade khuyến khích bạn nên lưu ý:

• Lựa chọn trái phiếu được phát hành bởi các doanh nghiệp lâu năm, có thông tin minh bạch, rõ ràng.
• Lựa chọn đơn vị phát hành có năng lực tài chính vững chắc, tỷ lệ nợ trong mức an toàn và dòng tiền ổn định.
• Ưu tiên mua trái phiếu đến từ ban lãnh đạo có kinh nghiệm, uy tín, lâu năm.
• Lựa chọn đơn vị phát hành có lịch sự hoạt động kinh doanh ổn định và tiềm năng phát triển trong tương lai.

Có nên đầu tư trái phiếu không? Lưu ý khi đầu tư trái phiếu là gì?

Kết luận

Trên đây, VTrade đã lý giải “Trái phiếu là gì?”, tìm hiểu các thông tin chi tiết về thị trường, đặc điểm, lợi tức, lợi suất, cách phân loại hay những lợi ích, rủi ro khi đầu tư trái phiếu. Mong rằng những chia sẻ trên đã đem đến nguồn thông tin tham khảo hữu ích, giúp bạn hiểu rõ hơn về kênh đầu tư hấp dẫn này, từ đó xem xét, cân nhắc và ra quyết định lựa chọn loại trái phiếu tiềm năng nhất cho danh mục của mình nhé!