Trong năm 2021, dường như cứ mỗi tuần thì thị trường chứng khoán lại đạt đến một mức cao mới trong lịch sử. Và tốc độ phục hồi nhanh chóng của thị trường là rất đáng kinh ngạc. 

Vào ngày 23 tháng 3 năm 2020, chỉ số S&P 500 đã giảm xuống mức thấp nhất trong ngày là 2.191,86 điểm. Tính đến đầu tháng 10 năm 2021, chỉ số đã chạm đến mốc 4.400 điểm - tăng hơn 90% trong vòng một năm rưỡi.

Mặc dù thị trường chứng khoán đang phục hồi mạnh mẽ kể từ khi đại dịch bùng phát, khả năng phục hồi này đang khiến một số nhà đầu tư tạm dừng giao dịch. Những người này đang tự hỏi liệu có phải chúng ta đang ở trong một bong bóng thị trường chứng khoán? Liệu có phải cổ phiếu đang có giá cao đến mức chúng không chỉ được định giá quá cao mà còn thực sự có định giá cao đến mức trở thành “một khinh khí cầu đang rời khỏi tầng khí quyển trái đất” hay không? Tuy nhiên, thị chứng khoán có vẻ đã va phải một bức tường vào tháng 9. Thị trường đã giảm xuống do động lượng của bản thân thị trường, lo ngại về nợ bất động sản ở Trung Quốc, khả năng thu hẹp chính sách nới lỏng tiền tệ của Cục Dự trữ liên bang và nhiều vấn đề khác. Trong các thị trường dường như không ngừng tăng giá, điều quan trọng là nhà đầu tư không được trở nên tự mãn.

Dưới đây là năm dấu hiệu cần tìm để đánh giá liệu chúng ta có đang ở trong vùng thị trường bong bóng hay không và những gì chúng ta có thể sẽ thấy nếu chúng ta đang ở đó.

Theo dõi những dấu hiệu mách cho nhà đầu tư về một bong bóng trên thị trường chứng khoán như sau

Có một câu nói cũ trên Phố Wall: "Không ai đánh chuông báo động ở trên đỉnh". Câu này có nghĩa là hầu hết những người tham gia thị trường đều chỉ thấy rõ thị trường đã đạt đến đỉnh khi nhìn lại.

Nhưng mặc dù có thể không có tiếng chuông ở đỉnh, các nhà đầu tư tinh ý có thể nhận ra nhiều chỉ báo cho thấy khi nào thị trường đang ở trong vùng “chảy máu mũi”. Nhà đầu tư sẽ muốn thấy nhiều yếu tố trong số này cùng hoạt động để tạo ra một bong bóng hưng phấn khi bạn cân nhắc những lựa chọn để giữ cho danh mục đầu tư của mình được bảo vệ trong trường hợp thị trường nóng cuối cùng cũng nguội đi - hoặc tệ hơn là bong bóng nổ tung.

1. Một câu chuyện đã thu hút trí tưởng tượng của thị trường

Một câu chuyện hấp dẫn là một trong những khuôn khổ tốt nhất để tạo ra một bong bóng chứng khoán. Bong bóng dotcom vào cuối những năm 1990 có câu: “Internet thay đổi mọi thứ”. Bong bóng nhà đất những năm 2000 có câu: “Bất động sản không bao giờ giảm giá”. Ngay cả cơn mê đường sắt của thế kỷ 19 cũng hứa hẹn rằng những lợi ích to lớn của đường sắt sẽ biến đổi ngành giao thông vận tải.

Những cổ phiếu đi kèm với câu chuyện này hứa hẹn sẽ biến đổi thế giới. Và mặc dù những lợi ích đã hứa có thể rốt cuộc sẽ trở thành hiện thực, chúng có xu hướng mất nhiều thời gian hơn so với những gì bạn tin tưởng.

Những lợi ích của internet rốt cuộc đã được hiện thực hóa, nhưng không phải trước khi xóa sổ hàng trăm công ty dotcom có ​​mô hình kinh doanh nghèo nàn. Và ngay cả những người sống sót cũng bị cuốn vào một cơn cuồng loạn. Cổ phiếu của các công ty hàng đầu như Amazon đã được chào giá lên đến mức cao khủng khiếp trước khi giảm xuống cùng với các cổ phiếu khác trong các lĩnh vực đã được đề xướng quá đà.

Nơi chúng ta đang thấy dấu hiệu này: Không có một câu chuyện phổ biến nào thu hút được trí tưởng tượng như cách các cổ phiếu dotcom đã làm, nhưng đang có một số lĩnh vực rất nổi tiếng: xe điện, ô tô tự hành, các công ty phần mềm như một dịch vụ (SaaS), Uber và tiền điện tử đều có các yếu tố câu chuyện tương tự, hứa hẹn sự chuyển đổi triệt để và tính giá gia nhập cực kỳ cao.

2. Giá tăng bất kể tin tức

Câu chuyện quan trọng vì nó đưa ra một chủ đề để tạo nên hy vọng và ước mơ của các nhà đầu tư. Nó cũng cung cấp hướng dẫn về những điều sắp xảy ra và phương hướng phát triển của ngành công nghiệp đổi mới. Nhưng nếu thực tế khác với câu chuyện thì sao? Nhà đầu tư chắc chắn sẽ điều chỉnh kỳ vọng của họ, phải không?

Trong một bong bóng, dường như mọi thông tin đều có thể xác minh cho câu chuyện tùy theo cách diễn giải. Vì vậy, giá cổ phiếu tăng bất kể tin tức. Một công ty đạt ước tính thu nhập? Cổ phiếu tăng cao. Và nếu công ty không đạt được ước tính thu nhập với chênh lệch hàng dặm? Cổ phiếu vẫn tăng lên. Cổ phiếu gắn liền với câu chuyện dường như không thể bị phá vỡ, và chúng sẽ tiếp tục tồn tại trong một thời gian.

Khi đó, các nhà đầu tư tinh mắt sẽ cần phải cân chỉnh thực tế với câu chuyện để xem liệu chúng có phù hợp với nhau hay không. Khi cổ phiếu tăng giá nhưng tương lai dài hạn có vẻ xấu đi rõ ràng, các nhà đầu tư dài hạn phải hết sức thận trọng.

Nơi chúng ta đang thấy dấu hiệu này: Cổ phiếu đã tăng rất nhiều trong năm qua trong bối cảnh đại dịch, nhưng chúng đang được định giá với một đợt phục hồi trong tương lai và trong nhiều trường hợp không cao hơn giá trước đại dịch. Vì vậy, định giá cổ phiếu nói chung không có vẻ gì là quá cao. Trên thực tế, nhiều cổ phiếu nhỏ hơn đang thấp hơn nhiều so với mức đỉnh của chúng trong quá khứ.

Nhưng hãy nhìn vào các lĩnh vực hoặc công ty riêng lẻ và bạn sẽ thấy chúng tăng lên mức định giá rất cao mặc dù các tin tức rất tầm thường hoặc nghèo nàn. Ví dụ: vào tháng 9 năm 2021, định giá của Tesla cao gấp khoảng sáu lần giá trị của General Motors và Ford cộng lại mặc dù doanh số của công ty xe điện chỉ bằng một phần nhỏ (dưới 15%) so với những tổng doanh số của hai đối thủ kia và khả năng sinh lời của Tesla vẫn rất thấp.

3. Giá tài sản khác cũng tăng vọt

Thông thường, trong một thị trường bong bóng, không chỉ có cổ phiếu tăng vọt mà các tài sản khác cũng vậy. Rủng rỉnh tiền mặt từ thành công trên thị trường chứng khoán, nền kinh tế bùng nổ hoặc từ các chương trình nới lỏng tiền tệ, những người đầu cơ đổ xô đi mua các tài sản có rủi ro cao khác.

Trong thời gian này, bạn có thể thấy giá của những món đồ sưu tập tăng vọt. Những người đề xướng các món sưu tập này có thể thổi phồng chúng như “các loại tài sản mới” bằng cách nhấn mạnh cách các thẻ hình thể thao có thể dùng để đầu tư hoặc các sản phẩm nghệ thuật từ các bậc thầy vĩ đại dường như không bao giờ giảm giá trị. Những tài sản như vậy không tạo ra dòng tiền và do đó, có lợi nhuận phụ thuộc hoàn toàn vào việc người đầu cơ tìm được người trả nhiều tiền hơn cho họ.

Và định nghĩa về tài sản “có thể đầu tư” tiếp tục mở rộng: túi xách hạng sang, giày dép, Beanie Babies, rượu vang, hộp đựng trò chơi điện tử, tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số bằng NFT và danh sách cứ dài ra mãi.

Nơi chúng ta đang thấy dấu hiệu này: Với hàng nghìn ví dụ có thể kể ra, tiền điện tử đã nhận được rất nhiều sự quan tâm khi các nhà đầu cơ và người khởi xướng đổ xô đến không gian này để kiếm tiền. NFT cũng đang đi theo làn sóng này. Bloomberg báo cáo rằng tiền điện tử có tổng giá trị thị trường hơn 2 nghìn tỷ USD vào tháng 8, với Bitcoin chiếm phần lớn con số đó. Tất nhiên, không chỉ có các tài sản kỹ thuật số mới thu hút được sự quan tâm - giá giày và túi xách gần đây cũng đã tăng vọt.

4. Các trader mới nói rằng các nhà đầu tư kỳ cựu 'không hiểu'

Khi tài xế taxi, thợ cắt tóc và nhân viên bán hàng tạp hóa kể cho bạn các mẹo đầu tư thì đó là một dấu hiệu cho thấy rõ ràng luận điểm đầu tư đã lan ra cộng đồng và đang thu hút các trader cá nhân ít sành sỏi đang tìm cách kiếm tiền. Và họ có thể thành công - trong một khoảng thời gian.

Trong quá trình gấp rút thổi phồng một loại tài sản, những người đề xướng nhiệt tình sẽ nói “lần này sẽ khác”. Nhưng điều này hiếm khi xảy ra.

Thế hệ trader mới này sẽ giải thích cho bạn lý do tại sao Warren Buffett không “nắm bắt” được xu hướng mới và rằng Buffett và các nhà đầu tư “trường phái cũ” tương tự như ông đã lạc hậu. Đám đông mới này có thể chỉ mới giao dịch được vài tháng nhưng họ khẳng định là họ hiểu thị trường.

Tuy nhiên, cần phải nhớ Buffett cũng chính là người phải chịu đựng những chỉ trích tương tự từ các trader thiếu kinh nghiệm khi bong bóng dotcom nổ tung và sau đó vượt qua toàn bộ giai đoạn suy thoái. Ông cũng tránh được hầu hết thiệt hại của đợt khủng hoảng nhà đất. Buffett đã ngồi trên một kho tiền mặt và tận dụng tình hình các ngân hàng ốm yếu đang cần thêm tiền mặt và sự tự tin trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Những người cờ bạc chuyên nghiệp yêu thích các cuộc đua ngựa phổ biến như Kentucky Derby bởi vì người ta mang tiền kiếm được dễ dàng đến đường đua và cúng cho những người ra giá cá cược thực sự. Đầu tư cũng vậy.

Nơi chúng ta đang thấy dấu hiệu này: Các công ty SaaS là ​​một ví dụ tuyệt vời về các cổ phiếu được giao dịch sôi nổi ở mức định giá chảy máu mũi. Mặc dù đã hứa hẹn và đưa ra mức tăng trưởng doanh thu cao vào năm 2020 và 2021, các công ty này thường gần như không (chưa) có lãi để biện minh cho định giá của cổ phiếu. Câu chuyện tương tự cũng xảy ra đối với tiền điện tử, IPO Coinbase, các dịch vụ gọi xe không sinh lời như Uber và Lyft, v.v. Giống như những người cờ bạc chuyên nghiệp, nhà đầu tư thông minh sẽ không nhìn thấy tỷ lệ cược tốt trong nhiều dự án tương tự.

5. Định giá cổ phiếu ở các phân vị cao nhất

Trong giai đoạn cuối của bong bóng chứng khoán, tất cả giá đều không tương xứng với thực tế. Định giá của các cổ phiếu sẽ nằm trong phân vị cao nhất của các mức định giá trong lịch sử. Bằng cách đo lường trên cơ sở tương đối, nhà đầu tư sẽ hiểu rõ hơn về cách mọi thứ đang trùng khớp với bong bóng trong quá khứ và liệu một đợt tăng giá vững chắc có khả năng nổ tung hay tiếp tục kéo dài, với ý thức nhiều hơn về cách nhà đầu tư ra quyết định trong tình hình căng thẳng và bất định.

Điều quan trọng là phải nhận ra rằng chỉ việc giá tăng lên là không đủ để nói đang có một cái gì đó ở trong bong bóng. Một cổ phiếu có thể tăng 100% mà vẫn không ở trong tình trạng bong bóng nếu các chỉ số hoạt động cơ bản cơ bản của công ty đã được cải thiện đáng kể. Hoặc nếu chúng ta bắt đầu từ một mức định giá thấp (ví dụ: từ đáy của đại dịch) và sau đó đo lường lại sau một đợt tăng giá vững chắc, chúng ta chắc chắn sẽ nhận được những số liệu bùng nổ có thể khiến bạn liên tưởng đến bong bóng.

Tuy nhiên, thật dễ dàng để chỉ chọn một trong các cổ phiếu đang tăng giá và nói rằng chúng ta đang ở trong một bong bóng mà không xem xét bối cảnh rộng hơn. Cổ phiếu có thể vẫn tăng trong một thời gian dài khi lợi nhuận tiếp tục tăng.

Nơi chúng ta đang thấy dấu hiệu này: Mặc dù thị trường đang tăng trưởng mạnh mẽ, các cổ phiếu không xuất hiện rành rành trong một bong bóng dù không có nhiều người gọi chúng là rẻ. Nếu bạn ngoại suy từ mức đỉnh trước đại dịch của S&P 500 ở đâu đó gần 3.380 điểm vào tháng 2 năm 2020 đến mức giá ngày nay, bạn sẽ thấy một mức tăng khoảng 29%. Để so sánh, S&P 500 đã có mức lợi nhuận trung bình hàng năm khoảng 10%. Vì vậy, bạn có thể mong đợi mức tăng khoảng 15% trong cùng một khoảng thời gian. Thị trường đang có hiệu suất tốt hơn so với trước đây nhưng không đến mức chênh lệch vô lý.

Nếu chúng ta quyết định bỏ qua một bên các mức đáy của năm 2020, chúng ta có thể hiểu sai rằng thị trường đang lạc quan một cách bất cẩn, khi nó thực sự có phần tích cực hơn bình thường.

Với toàn bộ số tiền đổ vào nền kinh tế từ các chương trình kích cầu và Fed, điều đó có bất hợp lý không?

Điểm mấu chốt

Khi cổ phiếu tăng vọt, chúng ta có thể dễ dàng bỏ qua những nguy cơ ngày càng lớn gây ra bởi định giá của chúng. Rất dễ bị cuốn vào sự háo hức và giá cao dường như dẫn đến giá thậm chí còn cao hơn. Bữa tiệc liên tục diễn ra, cho đến một ngày nó tự nhiên kết thúc. Vì vậy, các nhà đầu tư giỏi nhất thế giới luôn tập trung vào việc kiểm soát cảm xúc của họ khi thị trường tăng (và giảm) để có thể nhận ra khi nào họ cần mua và khi nào họ cần thận trọng.

Huân Hà - Theo fool.com