Cổ phiếu ESOP là một hình thức chứng khoán đặc biệt, được phát hành riêng cho nhân viên và người lao động trong công ty. Vậy cổ phiếu ESOP là gì? Có nên đầu tư vào cổ phiếu thưởng ESOP không? Hãy dành vài phút cùng VTrade tìm hiểu kỹ lưỡng về loại cổ phiếu đặc biệt này trong bài viết sau nhé!

Cổ phiếu ESOP là gì?

Cổ phiếu ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là loại cổ phiếu được các doanh nghiệp lớn phát hành cho người lao động hoạt động lâu năm hoặc có thành tích tốt.

Cổ phiếu ESOP hay còn được gọi là cổ phiếu thưởng, được doanh nghiệp phát hành, có trị giá và giá ưu đãi cho người lao động. Quy định và tiêu chuẩn đánh giá người lao động được nhận cổ phiếu thưởng ESOP sẽ tùy thuộc vào chính sách của mỗi công ty.

Cổ phiếu ESOP là gì?

Ví dụ về cổ phiếu ESOP

Công ty ACB phát hành hơn 7 triệu cổ phiếu. Trong đó:

• Có 1.214.320 cổ phiếu phát hành cho người lao động nước ngoài
• Hơn 5,8 triệu cổ phiếu phát hành cho người lao động trong nước. 
• Tỷ lệ cổ phiếu phát hành/tổng số cổ phiếu đang lưu hành là 0,234%.
• Giá cổ phiếu phát hành là 10 USD/cổ phiếu
• Cổ phiếu thưởng ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 1 năm

Ví dụ về cổ phiếu ESOP là gì?

Mục đích khi phát hành ESOP

Việc doanh nghiệp phát hành cổ phần ESOP được thực hiện hướng tới các mục đích sau:

• Tạo sự gắn kết giữa người lao động với doanh nghiệp: Cổ phiếu thưởng ESOP được doanh nghiệp phát hành dành riêng cho những nhân viên lâu năm, đã có nhiều cống hiến với công ty. Chính sách ESOP giúp người lao động có thể sở hữu một phần tài sản của công ty, từ đó, nâng cao trách nhiệm với công việc và vị trí gắn bó.
• Thay thế cho hình thức khen thưởng bằng tiền mặt hay quà tặng hiện vật: Người lao động được trực tiếp hưởng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của công ty cũng như được chia cổ tức và phần chênh lệch từ giá cổ phiếu.
• Huy động thêm nguồn vốn mới cho công ty: Là giải pháp giúp doanh nghiệp gia tăng vốn điều lệ, tạo ra dòng tiền xoay vòng vốn, phục vụ mở rộng sản xuất kinh doanh.

Mục đích khi phát hành ESOP là gì?

Quy định phát hành cổ phiếu ESOP là gì?

Không phải công ty, doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện phát hành cổ phiếu ESOP cho nhân viên. Việc phát hành chỉ được thực hiện khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện và quy định sau:

Điều kiện quy định về phát hành cổ phiếu ESOP

• Đơn vị phát hành: Là doanh nghiệp đại chúng, kế hoạch phát hành cổ phiếu thưởng ESOP đã được đại hội cổ đông thông qua.
• Số lượng cổ phiếu: Mỗi năm, không được phát hành vượt quá 5% tổng số cổ phiếu đang lưu hành của doanh nghiệp.
• Điều kiện về vốn: Công ty đáp ứng các điều kiện về vốn dựa trên báo cáo tài chính đã được kiểm toán từ các nguồn: Vốn dư, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, quỹ đầu tư phát triển, thặng dư vốn,..
• Cơ chế phát hành: Công ty có các quy định rõ ràng về tiêu chuẩn nhân viên được nhận cổ phiếu thưởng ESOP, tuân thủ quy chế phát hành: Xác định giá bán, định lượng cổ phiếu chia cho người lao động trong danh sách và thời gian phân phối cụ thể.

Quy định phát hành cổ phiếu ESOP về năng lực nguồn vốn

• Công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu thưởng ESOP: Nguồn vốn dựa trên báo cáo tài chính của công ty mẹ. Tuy nhiên, nguồn vốn phát hành cổ phiếu không vượt quá lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
• Chênh lệch số liệu: Công ty có nguồn vốn thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (theo báo cáo tài chính hợp nhất). Tuy nhiên, nguồn vốn lại cao hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối (theo báo cáo tài chính của công ty mẹ). Lúc này, công ty chỉ được sử dụng nguồn vốn từ lợi nhuận sau thuế khi đã chuyển từ các chi nhánh về công ty mẹ.
• Công ty phát hành cổ phiếu thưởng ESOP phải đảm bảo: Tổng giá trị nguồn vốn trên không nhỏ hơn tổng giá trị nguồn vốn tăng thêm (theo phương án đã được Đại hội đồng cổ đông chấp thuận).

Quy định phát hành cổ phần ESOP là gì?

Lợi ích và rủi ro khi phát hành cổ phiếu ESOP

Lợi ích khi phát hành cổ phiếu ESOP

Lợi ích đối với nhân viên công ty 

Cổ phiếu thưởng ESOP là một trong những chính sách phúc lợi dành cho nhân viên. Do vậy, phát hành cổ phiếu ESOP mang lại cho nhân viên những lợi ích như:

• Được doanh nghiệp coi trọng, được khẳng định vị trí: Cổ phần ESOP được phát hành dành riêng cho những nhân viên lâu năm, có năng lực, thành tích và nhiều đóng góp cho công ty
• Được hưởng nguồn thu nhập thụ động từ cổ phiếu: Nhân viên sẽ được hưởng lợi nhuận dài hạn từ giá trị cổ phiếu công ty, được chia cổ tức từ sự tăng trưởng bền vững.
• Được hưởng tất cả quyền lợi tương tự như cổ phiếu phổ thông: Nhân viên sở hữu có quyền tham gia bầu cử, tham dự đại hội cổ đông và chuyển nhượng cổ phiếu. Ngoài ra, cổ đông đặc biệt còn có quyền mua trước cổ phiếu mới để giữ được tỷ lệ chủ sở hữu.

Lợi ích khi phát hành cổ phần thưởng ESOP là gì?

Lợi ích đối với doanh nghiệp  

Doanh nghiệp khi phát hành cổ phiếu thưởng có thể nhận được những lợi thế như:

• Giải pháp hiệu quả thay thế phần thưởng cho nhân viên: Qua đó, doanh nghiệp có thể giữ chân người lao động có năng lực, nhân viên có thành tích cao, nhiều cống hiến. Đây là điều quan trọng phải thực hiện để đảm bảo bộ máy vận hành ổn định, phát triển bền vững.
• Được giữ lại số tiền thưởng để phục vụ các mục đích khác: Sử dụng cổ phiếu, khen thưởng nhân viên qua lợi nhuận lâu dài từ hoạt động kinh doanh thay vì dùng tiền mặt trực tiếp. Điều này giúp công ty giữ lại số tiền thưởng lớn để phục vụ các mục đích xoay vòng vốn, mở rộng quy mô, tái đầu tư,...

Lợi ích đối với doanh nghiệp phát hành ESOP cổ phiếu là gì? 

Rủi ro khi phát hành cổ phiếu ESOP

Cổ phiếu thưởng ESOP là sản phẩm có tính hai mặt. Bên cạnh lợi ích, doanh nghiệp và cổ đông sẽ phải đối mặt với những rủi ro như:

Rủi ro gây loãng cổ phiếu

Doanh nghiệp cần đưa ra biện pháp cân đối và tuân thủ các nguyên tắc phát hành cổ phiếu thưởng ESOP để hạn chế các tác động trực tiếp đến lợi ích cổ đông:

• Lợi ích cổ đông bị pha loãng, ảnh hưởng đến giá thị trường của cổ phiếu: Bởi nguồn lực tài chính để xây dựng chiến lược ưu đãi. Cổ phiếu thưởng được phát hành từ một phần tài sản của công ty, tối đa không quá 5% cổ phần đang lưu hành.
• Tác động đến tâm lý của các nhà đầu tư ngoài doanh nghiệp: Bởi nếu tình trạng phát hành cổ phần ESOP diễn ra với tần suất lớn, cùng tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp sẽ khiến giá trị cổ phiếu thường giảm. 

Giá cổ phiếu ESOP ảnh hưởng đến giá cổ phiếu chung không?

Rủi ro về mặt quản trị

• Ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị: Rủi ro này xảy ra nếu việc phát hành cổ phiếu không rõ ràng, thiếu minh bạch và có dấu hiệu lạm dụng. Một số trường hợp có thể xảy ra hợp tác trục lợi từ lãnh đạo công ty nhằm móc túi cổ đông. Sau đó, chia cổ phần, lợi nhuận cho một bộ phận người quen, nhân viên dưới chướng để gia tăng sức ảnh hưởng và quyền sở hữu doanh nghiệp.
• Gián tiếp ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh, vận hành: Việc phát hành cổ phần thưởng ESOP sẽ trở thành ngòi nổ xung đột trong công tác quản trị, gây ra mâu thuẫn giữa các cổ đông hay ban lãnh đạo công ty.

Khi nào được bán cổ phiếu ESOP? 

Phát hành cổ phiếu ESOP ảnh hưởng như thế nào đối với người đầu tư?

Việc doanh nghiệp phát hành cổ phiếu thưởng ESOP có thể gây ảnh hưởng xấu đến các nhà đầu tư - cổ đông nắm giữ cổ phiếu. Cụ thể:

• Có thể bị giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu: Nếu tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp không theo kịp tốc độ pha loãng cổ phiếu.
• Ảnh hưởng tiêu cực đến diễn biến giá thị trường: Tác động này xảy ra khi có một lượng cổ phiếu lớn bị đẩy ra thị trường sau khi hết thời hạn bị phong tỏa. 

Theo nhận định từ các chuyên gia kinh tế, để việc phát hành cổ phần ESOP đạt hiệu quả cao và giảm thiểu rủi ro, cần chú ý thỏa mãn đồng thời 2 yếu tố:

• Việc phát hành cổ phần ESOP phải phù hợp với tốc độ tăng trưởng và tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.
• Các quy định về cổ phiếu thưởng ESOP và điều kiện liên quan phải minh bạch, phù hợp và chặt chẽ.

Phát hành cổ phiếu ESOP ảnh hưởng như thế nào?

Q&A liên quan về phát hành cổ phiếu ESOP

Nhà đầu tư có nên mua cổ phiếu ESOP không?

Không. Cổ phiếu ESOP không phải lựa chọn lý tưởng đối với các nhà đầu tư thường bởi những ràng buộc phức tạp xung quanh cổ phiếu này. Mặc dù cổ phiếu thưởng ESOP phát hành dưới dạng hạn chế hoặc tự do chuyển nhượng nhưng trường hợp muốn đầu tư, cần tìm hiểu kỹ các yếu tố liên quan để tránh bị thao túng tâm lý hay mâu thuẫn lợi ích

Phát hành ESOP có làm giảm giá cổ phiếu?

Có. Mặc dù ngay thời điểm phát hành, cổ phần ESOP có thể không gây ảnh hưởng nhiều đến giá cổ phiếu. Tuy nhiên, sau khi hết thời gian hạn chế chuyển nhượng, một lượng lớn cổ phiếu thưởng được tung ra thị trường với mức giá rẻ hơn có thể làm ảnh hưởng đến giá cổ phiếu chung

Cổ phiếu ESOP khi nào được bán?

Theo quy định của Pháp luật, cổ phiếu thưởng ESOP bị hạn chế chuyển nhượng trong ít nhất một năm. Sau thời gian này, cổ phiếu ESOP có thể được bán bình thường trên sàn giao dịch chứng khoán. 

Không có quy định cụ thể về đối tượng nhận chuyển nhượng cổ phiếu nhưng phải đảm bảo tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không được vượt quá 50%.

Cổ phiếu ESOP khi nào được bán? Phát hành ESOP có làm giảm giá cổ phiếu không?

Hy vọng thông qua những thông tin bổ ích mà VTrade chia sẻ, bạn đã hiểu rõ hơn về cổ phiếu ESOP, nắm được ưu/nhược điểm, lợi ích/hạn chế và các điều kiện liên quan đến việc phát hành cổ phiếu này. Phát hành cổ phiếu thưởng đem lại nhiều lợi ích cho nhân viên và doanh nghiệp nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Chính vì thế, doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược hiệu quả và quy chế chặt chẽ cho hình thức này nhé!