Người sáng lập sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới, CEO Binance Changpeng Zhao, đã kêu gọi thiết lập quy định pháp lý rõ ràng hơn sau một tuần hỗn loạn trên thị trường tiền điện tử và một năm mà nhà đầu tư được ước tính đã mất khoảng 2 nghìn tỷ USD.

“Chúng ta cần tăng cường sự rõ ràng và sự chặt chẽ của các quy định trong không gian tiền điện tử”, Zhao nói với một nhóm các nhà lãnh đạo G20 tại một hội nghị thượng đỉnh ở Bali. Nhưng không chỉ các cơ quan quản lý chịu trách nhiệm bảo vệ con người, ngành công nghiệp tài chính này cũng nên xem xét các mô hình mới có thể hữu ích.

Sự sụp đổ gần đây của FTX – đã nộp đơn xin bảo hộ phá sản ở Mỹ sau khi được định giá 32 tỷ USD vào đầu năm nay – đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho toàn bộ ngành công nghiệp tiền điện tử. Ngay cả đồng tiền kỹ thuật số lâu đời nhất, Bitcoin, cũng đã rơi xuống mức đáy hai năm sau thảm họa FTX.

Tiền điện tử cho phép các nhà giao dịch hoặc nhà đầu tư mua và bán mà không cần đến ngân hàng và công ty môi giới. Công nghệ blockchain cho phép các giao dịch tiền điện tử ngang hàng diễn ra trên các sàn giao dịch như FTX và đối thủ của họ là Binance mà không cần những người trung gian này.

Thay vào đó, các giao dịch được xác thực thông qua sự đồng thuận của một nhóm người xác thực, thường được gọi là thợ đào. Các thợ đào giải các câu đố toán học phức tạp để làm điều này. Quy trình còn được gọi là hệ thống bằng chứng công việc (proof of work, PoW) được sử dụng bởi Bitcoin và hầu hết các loại tiền điện tử.

Nhưng khi nói đến việc tổ chức các giao dịch này, Binance và các công ty đối thủ của họ sử dụng mô hình “sổ đặt lệnh giới hạn” giống như bất kỳ sàn giao dịch truyền thống nào, chẳng hạn như Sàn giao dịch chứng khoán New York (NYSE). Mô hình này có nghĩa là có một cấu trúc tập trung gán ghép người mua với người bán, với các nhà tạo lập thị trường cung cấp thanh khoản và tính phí giao dịch cho các nhà giao dịch.

Loại cấu trúc này đã làm trầm trọng thêm các sự kiện gần đây trong không gian tiền điện tử ở một mức độ nào đó. Mô hình tập trung của FTX đã cho phép họ cho các công ty tiền điện tử gặp khó khăn vay vốn vào đầu năm nay. Mô hình cũng cho phép FTX sử dụng mã token do sàn giao dịch tự phát hành (FTT) để làm tài sản trên sổ sách của một công ty chị em. Điều này làm đã tăng nguy cơ tiếp xúc với một sự sụp đổ trên toàn thị trường.

Nhưng một mô hình mới nổi – các sàn giao dịch phi tập trung – hoạt động theo các quy tắc khác để định giá và quản trị tiền điện tử có thể giảm thiểu những rủi ro như vậy. Mô hình này cho phép nhà đầu tư mua và bán các token với mức giá được xác định theo thuật toán. Mô hình tự động này không dựa vào các nhà tạo lập thị trường chuyên nghiệp. Thay vào đó, các nhà đầu tư cá nhân cung cấp thanh khoản và thu một phần phí từ các giao dịch.

Một mô hình giao dịch tiền điện tử khác

Giống như nhiều sàn giao dịch phi tập trung, Uniswap – ra mắt vào năm 2018 – có token quản trị được gọi là UNI mà những người dùng cá nhân của sàn có thể sử dụng để bỏ phiếu trong các quyết định về cách thức hoạt động của sàn giao dịch. Trên lý thuyết, không có thực thể tập trung nào có thể thao túng các quyết định của hệ thống do chủ sở hữu của những đồng tiền này bỏ phiếu thông qua.

Điều này giúp người dùng sàn giao dịch giữ quyền kiểm soát những gì đang xảy ra với tiền của họ. Các ước tính cho thấy có tới 49.000 địa chỉ trên blockchain Ethereum nắm giữ token UNI và 60% số lượng token được nắm giữ bởi các nhà đầu tư.

Một vấn đề khác FTX gây ra trong những ngày tồn tại cuối cùng của sàn giao dịch là quyền lưu ký, có nghĩ công ty có quyền tạm dừng việc rút tiền điện tử của nhà đầu tư. Quyết định cấm rút tiền đối với các nhà đầu tư của FTX có nghĩa là nhiều người đã bị từ chối truy cập vào số tiền mà họ sử dụng để giao dịch trên sàn giao dịch.

Các sàn giao dịch phi tập trung không lưu ký. Vì vậy, chúng sẽ cho phép các nhà đầu tư cá nhân có toàn quyền truy cập vào ví tiền điện tử của họ. Họ sẽ có thể rút, thanh lý số tiền gửi hoặc ngừng giao dịch bất kỳ lúc nào mà không đối mặt với nguy cơ tài sản của họ bị đóng băng bởi sàn giao dịch.

Tuy nhiên, một nhược điểm của các sàn giao dịch phi tập trung so với các mô hình tập trung như FTX và Binance là chúng không cho phép các nhà giao dịch đổi tiền pháp định (tiền tệ truyền thống do chính phủ hoặc quốc gia phát hành) lấy tiền điện tử – họ chỉ có thể giao dịch giữa các loại tiền điện tử khác nhau trên sàn giao dịch. Quy mô của bất kỳ giao dịch nào sẽ phụ thuộc vào quy mô của nhóm thanh khoản. Vì vậy, nếu nhóm thanh khoản quá nhỏ, nhà giao dịch có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện giao dịch mong muốn của họ.

Loại hình giao dịch nào có khả năng thống trị không gian giao dịch tiền điện tử trong tương lai phụ thuộc vào một số yếu tố.

Vì một số khách hàng đã rút tiền điện tử ký gửi của họ ra khỏi FTX trong tuần qua, khoảng 60% số tiền rút ra được cho là đã chuyển đến đối thủ của FTX là Binance. Trong ngắn hạn, dòng vốn của các nhà đầu tư chảy từ FTX sang Binance sẽ làm tăng thị phần của giao dịch tiền điện tử. Thanh khoản bổ sung này trên Binance sẽ giúp sàn giao dịch tiếp tục thống trị vì họ sẽ có thể cung cấp chi phí giao dịch thấp hơn.

Nhưng khi hoạt động tập trung ở ít sàn giao dịch hơn, sẽ có thêm nhiều khách hàng tiếp xúc với rủi ro khi bất kỳ nhà cung cấp tiền điện tử riêng lẻ hoặc nhà giao dịch lớn nào sụp đổ. Và ngành công nghiệp tiền điện tử sẽ có cấu trúc thị trường tập trung hơn sau những thất bại gần đây. Và tập trung nhiều hơn có nghĩa là nguy cơ lây nhiễm cao hơn.

Theo thời gian, các sàn giao dịch phi tập trung sẽ có thể trở nên cạnh tranh hơn và giảm chi phí giao dịch của họ. Một phần xu hướng này là do sự phát triển của “các giải pháp mở rộng quy mô” – các giao thức (hoặc bộ quy tắc) giúp tăng tốc độ hoạt động và giao dịch mà không ảnh hưởng đến quá trình phân tán. Điều này cũng sẽ giúp giảm số tiền mà nhà đầu tư phải trả để xác thực các giao dịch của họ trên blockchain, giúp giảm chi phí cho giao dịch.

Các quy định mới

Về mặt quy định, trong khi thị trường tài chính truyền thống được quản lý chặt chẽ, thị trường tiền điện tử vẫn không như vậy. Điều đó có vẻ sẽ thay đổi sau những vấn đề gần đây của FTX, cũng như các sự kiện xảy ra trong năm nay. Tầm quan trọng của việc phát triển các cấu trúc chính thức hơn cho thị trường tiền điện tử đang càng trở nên rõ nét hơn.

Các cơ quan quản lý đã bắt đầu điều tra các sản phẩm cho vay và quy trình quản lý tiền khách hàng của FTX sau khi sàn giao dịch này sụp đổ. Nhưng họ có thể làm gì khác nữa?

1. Giám sát chặt chẽ hơn các tài sản tiền điện tử

Như CEO của Binance đã đề xuất trên Twitter gần đây, một cách để ngăn chặn sự cố FTX lặp lại là theo dõi các giao dịch tài sản tiền điện tử trong thời gian thực thay vì dựa vào các báo cáo hàng năm, với những con số hoàn toàn không chính xác (trong một số trường hợp).

Điều này đã có thể thực hiện được. Một bên thứ ba độc lập có thể cung cấp “bằng chứng về dự trữ”. Điều này có nghĩa là tổ chức này xuất bản các báo cáo kiểm toán để cung cấp đánh giá độc lập về bảng cân đối kế toán của một sàn giao dịch, theo dõi dòng tiền vào và ra khỏi ví của các nhà đầu tư trên sàn giao dịch. Điều này sẽ cho thấy các lỗi hệ thống tiềm ẩn do những hành động sai trái, chẳng hạn như việc sử dụng dự trữ tài sản giao dịch để cho các công ty tiền điện tử vay, như những gì đã xảy ra tại FTX.

2. Đánh giá tốt hơn rủi ro tiền điện tử

Các cơ quan quản lý tài chính cũng cần áp dụng khung đánh giá rủi ro thích hợp cho tiền điện tử. Việc này nên bao gồm yêu cầu kiểm toán độc lập và các bài kiểm tra sức chịu đựng với dữ liệu trên chuỗi (thông tin về các giao dịch trên mạng blockchain).

Các quy định có thể được áp dụng để hạn chế việc sử dụng token do một sàn giao dịch tạo ra để cho các công ty tiền điện tử vay. Việc bảo vệ khách hàng nhiều hơn cũng có thể ngăn các sàn giao dịch đình chỉ hoạt động rút tiền, một động thái khiến các nhà giao dịch không thể truy cập vào số tiền họ ký gửi trên một sàn giao dịch đang gặp sự cố.

Ngay cả trong “mùa đông tiền điện tử”, tiền điện tử vẫn không mất đi tất cả. Các quy định phù hợp và các mô hình mới có thể giúp ngành phục hồi và trở nên mạnh mẽ hơn, thậm chí có thể khuyến khích việc tiếp tục áp dụng khái niệm tài chính phi tập trung trong các thị trường tài chính chính thống.

Huân Hà - Theo theconversation.com

Đọc thêm: Vàng tăng nhẹ nhờ nhu cầu trú ẩn an toàn