Đối với các nhà đầu tư đã có kinh nghiệm thì chắc hẳn thuật ngữ “lưu ký" không còn quá xa lạ nữa. Thế nhưng cũng còn rất nhiều nhà đầu tư chưa thật sự hiểu rõ về hoạt động này trong giao dịch chứng khoán. Bài viết hôm nay chúng tôi muốn cùng các bạn điểm qua các thông tin cần biết về “lưu ký" để hiểu rõ hơn về hoạt động này.

Lưu ký chứng khoán là gì?

Đầu tiên, chúng ta cùng trả lời câu hỏi “lưu ký là gì?”

Lưu ký chứng khoán (Securities Depository) được biết đến là hoạt động bao gồm việc ký gửi, chuyển giao ghi nhận sở hữu chứng khoán của khách hàng, bảo quản an toàn trên hệ thống lưu ký do VSD - Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam thực hiện. Đây là việc cần thiết nhằm đảm bảo quyền lợi đầy đủ cho khách hàng - người sở hữu và tối ưu hoá công tác quản lý.

Khi một công ty phát hành chứng khoán đã hoặc không đăng ký niêm yết trên Sở giao dịch phải được lưu ký tập trung tại VSD theo đúng quy định của luật hiện tại thì sau đó mới có thể thực hiện các giao dịch trên sàn.

Bạn sẽ được cấp một mã số định danh sẽ được cấp cho những chứng khoán quốc tế theo tiêu chuẩn và nguyên tắc cụ thể. Với mỗi nhà đầu tư chỉ có thể mở duy nhất một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký. Dữ liệu của bạn sẽ được mã hoá để tránh sự trùng lặp với các nhà giao dịch khác trên thị trường.

Lưu ký chứng khoán có những nguyên tắc cụ thể sau đây:

• Nếu không thể đến trực tiếp được trụ sở VSD lưu ký thì khách hàng phải thực hiện thông qua thành viên lưu ký, sau đó thành viên sẽ tái lưu ký chứng khoán tại VSD.
• Quản lý tài sản lưu ký cần thực hiện như sau: Nếu khách hàng đăng ký tài khoản lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký thì số dư trên tài khoản bắt buộc phải luôn khớp với số dư tài khoản lưu ký của thành viên mở tại VSD. Thông tin chi tiết trùng khớp với dữ liệu sở hữu của khách hàng tại VSD. Nếu có xảy ra vấn đề hay sai sót phải thông báo ngay với VSD để có thể tiến hành chỉnh sửa kịp thời.
• Tai VSD, chứng khoán lưu ký là tài sản của khách hàng, được tách riêng biệt với tài sản của VSD để quản lý, tuyệt đối trung tâm không được phép sử dụng chúng cho cá nhân hay bên thứ ba. 

Có thể nói rằng bạn là tổ chức phát hành đăng ký lưu ký chứng khoán tại một thành viên lưu ký trên thị trường, thành viên đó sẽ thực hiện lưu ký lại cho bạn tại trung tâm VSD. Để có thể thực hiện quản lý lưu ký cần phải đảm bảo rằng các dữ liệu trùng khớp với nhau. 

Vậy thành viên lưu ký là gì?

Thành viên lưu ký chính là những công ty chứng khoán hoặc ngân hàng thương mại đang hoạt động tại Việt Nam. Đây là những tổ chức được Ủy ban Chứng khoán nhà nước cấp giấy chứng nhận đã đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán, đồng thời được VSD đồng ý trở thành thành viên lưu ký hợp pháp.

Các thành viên lưu ký có trách nhiệm phải cập nhật các thông tin đóng/mở tài khoản lưu ký của các nhà đầu tư mỗi ngày. Cần đối chiếu thông tin số dư tài khoản , trên cơ sở dữ liệu sở hữu chứng khoán của khách hàng mà VSD cung cấp cho thành viên trước đó.

Lưu ký chứng khoán để làm gì?

Vậy hoạt động lưu ký chứng khoán được tạo ra nhằm mục đích gì? Ý nghĩa là gì?

• Đây là điều kiện đầu tiên và quan trọng để chứng khoán có thể giao dịch trên thị trường thông qua Sở giao dịch.
• Hoạt động lưu ký sẽ giúp tiết kiệm các chi phí in ấn các chứng chỉ chứng khoán, chi phí bảo quản, cất trữ.
• Giảm thiểu tình trạng chứng khoán bị hư hỏng, thất lạc hoặc mất cắp. Tránh gây tổn thất cho người dùng 
• Đảm bảo được tính thanh khoản nhanh, tăng vòng quay vốn trên thị trường nó chung và nhà đầu tư riêng.
• Giảm bớt được rủi ro hoạt động của thị trường. Nâng cao uy tín, an toàn cho các bên tham gia.

Thay vì việc nắm giữ nhiều cổ phiếu, trái phiếu dạng giấy thì giờ đây bạn sẽ sở hữu số chứng khoán dưới dạng dữ liệu hệ thống lưu ký tập trung chỉ sau vài thao tác lệnh đặt mua. Thay đổi hình thức nhưng giá trị vẫn hoàn toàn giống.

Hệ thống lưu ký của thành viên kết nối trực tiếp với hệ thống của VSD trong việc truyền dữ liệu, cập nhật và theo dõi chi tiết. Như vậy tránh các thiếu sót trong quá trình hoạt động, đảm bảo đúng và đủ tài sản của nhà đầu tư.

Có bắt buộc phải lưu ký chứng khoán không?

Đây sẽ là bắt buộc nếu nhà đầu tư muốn giao dịch chứng khoán trên sàn giao dịch. Có thể thấy việc mua bán thông qua sàn mang lại hiệu quả đầu tư tốt hơn và việc đăng ký lưu ký chứng khoán cũng chẳng có gì quá khó khăn vì thế người dùng nên đăng ký lưu ký chứng khoán. Nếu không đăng ký lưu ký bạn sẽ phải tìm đến tận đơn vị phát hành, đăng ký mua với họ và hưởng quyền lợi từ họ. Bạn sẽ mất nhiều thời gian hơn và đôi khi sẽ bỏ lỡ các cơ hội tốt. 

Tuy vậy nhưng vẫn có những đơn vị phát hành chứng khoán chưa lưu ký, thường phát hành tập trung cho những cổ đông lớn có sẵn. Tùy theo mục đích mà bên phát hành sẽ hoặc không đăng ký lưu ký. Nhưng đối với các nhà đầu tư chúng tôi vẫn khuyên các bạn nên đăng ký tài khoản lưu ký để thuận tiện hơn trong quá trình giao dịch .

Phí lưu ký chứng khoán là gì? 

Nguyên tắc thực hiện lưu chứng khoán  khách hàng tại trung tâm VSD là khách hàng lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký và thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán của khách hàng tại VSD.

Chi phí bạn nộp cho VSD là chi phí để đảm bảo quyền sở hữu chứng khoán trên tài khoản của khách hàng tại các Công ty chứng khoán.

Vào ngày giao dịch cuối cùng của tháng, công ty chứng khoán sẽ tính toán chi phí này và thu phí với toàn bộ khách hàng. Khoản chi phí này sẽ được công ty chứng khoán nộp lại cho Trung tâm lưu ký chứng khoán. 

Thị trường chứng khoán Việt Nam bao gồm 2 cấp quản lý:

• Cấp quản lý đầu tiên là cơ quan Nhà nước, cụ thể ở đây là Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ quản lý các công ty chứng khoán, ngân hàng lưu ký.
• Cấp quản lý thứ 2 là các công ty chứng khoán, ngân hàng lưu ký sẽ quản lý các khách hàng của đơn vị mình là các cá nhân, tổ chức đầu tư chứng khoán.

Do vậy, các đơn vị này sẽ đóng vai trò đi thu hộ chi phí lưu ký chứng khoán cho VSD.

Quy định về phí lưu ký chứng khoán

Theo thông tư số Số: 127/2018/TT-BTC ban hành ngày 12/12/2018 quy định về phí lưu ký chứng khoán:

• Cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền có bảo đảm: 0,3 đồng/cổ phiếu, chứng chỉ quỹ, chứng quyền có bảo đảm/tháng
• Trái phiếu doanh nghiệp, công cụ nợ theo quy định tại Luật Quản lý nợ công: 0,2 đồng/trái phiếu doanh nghiệp, công cụ nợ theo quy định tại Luật Quản lý nợ công/tháng, tối đa 2.000.000 đồng/tháng/mã trái phiếu doanh nghiệp, công cụ nợ theo quy định tại Luật Quản lý nợ công.

Trên đây là những thông tin chúng tôi muốn đưa đến cho các nhà đầu tư nhằm thông tin đến mọi người những điều cần biết về “Lưu ký chứng khoán”. Nắm rõ thông tin, ý nghĩa của việc đăng ký lưu ký chứng khoán sẽ giúp các nhà đầu tư yên tâm hơn khi đăng ký tham gia cũng như giao dịch trên sàn chứng khoán.

nguồn traderhub.vn