Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp là hai thuật ngữ quan trọng trong đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên, không phải Trader nào cũng thực sự hiểu thị trường chứng khoán sơ cấp là gì, hay thị trường chứng khoán thứ cấp là gì. Nếu bạn cũng đang gặp vấn đề này, hãy cùng VTrade giải thích rõ hơn về định nghĩa thị trường sơ cấp và thứ cấp, qua đó tìm hiểu về mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thứ cấp là gì nhé!

Thị trường chứng khoán sơ cấp là gì?

Khái niệm

Thị trường sơ cấp (Primary Market) là thị trường cho phép giao dịch và mua bán các loại chứng khoán mới phát hành, hay chứng khoán mới được chào bán lần đầu (IPO - Initial Public Offering). Thị trường chứng khoán sơ cấp còn được gọi là thị trường cấp 1, hay thị trường phát hành.

Các doanh nghiệp thường cố gắng niêm yết cổ phiếu tại thị trường sơ cấp với mục đích chính là huy động thêm vốn và giúp doanh nghiệp tiếp cận đến nguồn đầu tư lớn hơn từ thị trường.

Ví dụ: Công ty A cần huy động thêm vốn để mở rộng hoạt động kinh doanh và quy mô sản xuất. Do đó, họ quyết định sẽ bán ra 30% cổ phần (quyền sở hữu doanh nghiệp). 30% cổ phần này sẽ được chào bán ra thị trường với cái tên “chứng khoán mới phát hành”. Khi này, hoạt động mua bán giữa các nhà đầu tư với công ty sẽ được xem là giao dịch trên thị trường sơ cấp.

Thị trường chứng khoán sơ cấp là nơi cho phép giao dịch cổ phiếu lần đầu phát hành

Vai trò

Về cơ bản, thị trường sơ cấp có chức năng chính là cung cấp hàng hóa cho thị trường chứng khoán. Đồng thời, nó cũng đóng vai trò quan trọng trong việc luân chuyển các dòng tiền nhàn rỗi tới nơi cần sử dụng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế.

Đối với nền kinh tế, thị trường chứng khoán sơ cấp không chỉ giúp thu hút nguồn vốn lớn từ các nhà đầu tư cá nhân mà còn có khả năng huy động nguồn vốn khổng lồ từ các doanh nghiệp trong nước/ ngoài nước và từ chính phủ. Từ đó, tạo nên một dòng tiền khổng lồ để phục vụ cho nền kinh tế quốc gia. Đây chính là chức năng quan trọng nhất của thị trường chứng khoán sơ cấp.

Đối với các doanh nghiệp phát hành chứng khoán, thị trường chứng khoán sơ cấp cũng là nơi giúp họ tăng thêm các nguồn vốn lưu động từ việc chào bán chứng khoán.

Thị trường sơ cấp giúp luân chuyển các dòng tiền nhàn rỗi để thúc đẩy sự phát triển kinh tế

Đặc điểm

Dưới đây là một số đặc điểm của thị trường chứng khoán sơ cấp mà bạn có thể biết:

• Tính không liên tục: Thị trường chứng khoán sơ cấp không phải thị trường hoạt động liên tục, nó chỉ hoạt động khi có các đợt phát hành sản phẩm mới hoặc có doanh nghiệp đăng ký phát hành chứng khoán.
• Có giá cố định: Mức giá chứng khoán trên thị trường thứ cấp là cố định và được quy định bởi nhà phát hành chứng khoán. Khi này, nhà đầu tư sẽ mua cổ phiếu từ chính công ty phát hành.
• Ngân hàng đóng vai trò trung gian trong thị trường sơ cấp: Khi này, các doanh nghiệp phát hành chứng khoán sẽ liên hệ đến ngân hàng để thực hiện thủ tục phát hành. Sau đó, ngân hàng sẽ đóng vai trò trung gian trong các hoạt động mua bán, giao dịch cổ phiếu phát hành.

Thị trường sơ cấp không có tính liên tục

Chủ thể phát hành

Khái niệm thị trường chứng khoán sơ cấp được diễn tả với hai chủ thể phát hành chính, bao gồm các Doanh nghiệp và Cơ quan Chính phủ. Trong đó:

• Các doanh nghiệp phát hành cổ phiếu với mục đích huy động thêm vốn để mở rộng hoạt động kinh doanh, quy mô sản xuất,...
• Cơ quan Chính phủ phát hành trái phiếu với mục đích bù đắp các khoản thâm hụt ngân sách, hoặc huy động thêm vốn để xây dựng cơ sở hạ tầng.

Phương thức phát hành

Thị trường chứng khoán sơ cấp có hai hình thức phát hành chỉnh, bao gồm phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng. Trong đó:

• Phát hành riêng lẻ là hình thức phát hành chứng khoán trong một phạm vi nhất định với những điều kiện hạn chế, thay vì mở bán toàn bộ ra công chúng.
• Phát hành ra công chúng là hình thức chào bán chứng khoán ra toàn công chúng.

Chức năng của thị trường chứng khoán sơ cấp đối với doanh nghiệp và các chủ thể phát hành

Thị trường chứng khoán thứ cấp là gì?

Khái niệm

Thị trường chứng khoán thứ cấp (Secondary Market) là nơi giao dịch các sản phẩm chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Tại đây, các hoạt động giao dịch giữa các chủ thể sẽ chỉ làm thay đổi quyền sở hữu với sản phẩm, chứ không làm tăng thêm số lượng sản phẩm, hay vốn đầu tư cho nền kinh tế.

Các hoạt động mua bán và giao dịch chứng khoán trên thị trường thứ cấp được thực hiện với mục đích cất giữ tài sản, nhận thêm các khoản thu nhập cố định (từ cổ tức, trái tức,...) hoặc hướng lời từ chênh lệch giá. 

Các giao dịch này sẽ giúp tăng tính thanh khoản cho thị trường. Từ đó, nhà đầu tư có thể dễ dàng chuyển đổi chứng khoán đang sở hữu thành tiền mặt, hay các loại chứng khoán khác khi cần.

Ví dụ: Ta có nhà đầu tư B đã mua và nắm giữ toàn bộ 30% chứng khoán mà công ty A đã phát hành. Sau một thời gian nắm giữ, các mã chứng khoán của công ty A đã tăng mạnh. Do đó, nhà đầu tư B quyết định sẽ bán số chứng khoán này cho một nhà đầu tư khác để có thể hưởng lợi từ khoản chênh lệch.

Giao dịch này sẽ được thực hiện với trung gian là một công ty môi giới chứng khoán. Các giao dịch này sẽ không tạo thêm vốn cho công ty A, tuy nhiên nó sẽ đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư ban đầu. Việc mua bán chứng khoán này được gọi là giao dịch trên thị trường thứ cấp.

Thị trường chứng khoán thứ cấp là gì? Ví dụ về thị trường sơ cấp và thứ cấp

Vai trò

Dưới đây là một số vai trò cơ bản của thị trường chứng khoán thứ cấp:

• Tạo điều kiện cho hoạt động giao dịch chứng khoán: Thị trường chứng khoán thứ cấp có vai trò tạo ra điều kiện thuận lợi cho các hoạt động mua đi, bán lại chứng khoán.
• Tăng tính thanh khoản cho chứng khoán: Thông qua thị trường chứng khoán thứ cấp, các sản phẩm chứng khoán sẽ có tính thanh khoản cao hơn sau mỗi lần giao dịch, từ đó tạo thêm sức hút với nhà đầu tư.
• Định giá chứng khoán đã phát hành: Thị trường chứng khoán thứ cấp là nơi định giá bán của các loại chứng khoán vốn đã được giao dịch trên thị trường sơ cấp.
• Nhân tố quan trọng trong việc phát triển thị trường: Các chức năng đặc biệt của thị trường chứng khoán thứ cấp không trực tiếp làm tăng nguồn vốn cho nền kinh tế, nhưng nó lại giữ vị trí quan trọng trong việc phát triển thị trường.

Thị trường thứ cấp có vai trò quan trọng trong việc tăng tính thanh khoản của chứng khoán

Đặc điểm

• Tính liên tục: Thị trường chứng khoán thứ cấp là nơi có tính liên tục, các giao dịch mua và bán chứng khoán sẽ diễn ra trong mọi phiên.
• Lợi nhuận khi mua bán trên thị trường thứ cấp: Các khoản thu từ việc bán chứng khoán sẽ thuộc về nhà đầu tư chứ không phải nhà phát hành.
• Việc mua bán chứng khoán trên thị trường thứ cấp có thể phục vụ cho nhu cầu cất giữ, lợi nhuận từ việc mua bán chênh lệch giá và cải thiện khoản thu nhập cố định qua cổ tức/ trái tức,...
• Các giao dịch trên thị trường chứng khoán thứ cấp chỉ làm thay đổi quyền sở hữu chứng khoán, chứ không có tác dụng làm tăng thêm vốn đầu tư cho nền kinh tế.
• Giá chứng khoán trên thị trường thứ cấp phụ thuộc vào yếu tố cung cầu. chứ không hề cố định bởi nhà phát hành.

Thị trường chứng khoán thứ cấp có tính liên tục

Cơ cấu thị trường chứng khoán thứ cấp

Bên cạnh các nhà đầu tư thì công ty môi giới cũng là một chủ thể tham gia thị trường chứng khoán thứ cấp, nó đóng vai trò chủ thể trung gian thông qua mọi giao dịch chứng khoán trên thị trường thứ cấp.

Thị trường chứng khoán thứ cấp có thể được tổ chức theo hai cách:

• Thị trường tập trung: Nơi giao dịch các loại chứng khoán đã niêm yết được tổ chức một cách chặt chẽ.
• Thị trường phi tập trung (OTC): Nơi giao dịch các loại chứng khoán chưa niêm yết.

Thị trường chứng khoán thứ cấp có thể được tổ chức theo hình thức thị trường tập trung hoặc phi tập trung

So sánh thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp

Thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp là hai thị trường quan trọng trong việc huy động vốn và phân bổ các dòng tiền cho nền kinh tế. Tuy nhiên, không phải nhà đầu tư nào cũng có thể hiểu được điểm khác nhau, hay phân biệt thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. 

Vậy cụ thể điểm khác biệt giữa hai thị trường này là gì? Hãy cùng theo dõi bảng so sánh dưới đây để phân biệt thị trường chứng khoán sơ cấp và thị trường chứng khoán thứ cấp nhé.

Bảng thông tin so sánh thị trường chứng khoán sơ cấp và thứ cấp

Mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thứ cấp

Thị trường thứ cấp và sơ cấp tồn tại mối quan hệ nội tại. Trong khi thị trường sơ cấp là cơ sở, tiền đề để tạo ra chứng khoán lưu thông trên thị trường thứ cấp. Còn thị trường chứng khoán thứ cấp là động lực để hai thị trường cùng phát triển.

Nếu không có thị trường sơ cấp thì không có thêm hàng hóa và chứng khoán để lưu thông trên thị trường thứ cấp. Ngược lại, nếu không có thị trường thứ cấp thì các loại chứng khoán mới được phát hành sẽ khó hoạt động thuận lợi và khó có thể giao dịch.

Việc phân biệt hai thị trường này chỉ có tính chất tương đối. Bởi, các giao dịch sơ cấp và giao dịch chứng khoán thứ cấp đều diễn ra cùng lúc trên thị trường chứng khoán. 

Tuy nhiên, việc hiểu được sự khác biệt, cũng như mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp sẽ giúp ích rất nhiều cho nhà đầu tư trong quá trình tiếp cận thị trường và bắt đầu giao dịch chứng khoán.

Mối quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp

Kết luận

Trên đây là những thông tin cơ bản để giúp bạn đọc hiểu thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp là gì. Như bạn đã biết, thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp có vai trò quan trọng trong việc vận hành của thị trường chứng khoán. Chúng cũng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Do đó, VTrade mong rằng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hai khái niệm này, từ đó có thêm các chiến lược đầu tư hiệu quả.