Ngày nay, sản phẩm phái sinh đang được nhà đầu tư và doanh nghiệp quan tâm, bởi nó mang lại nhiều lợi ích. Sản phẩm này không chỉ giúp quản lý rủi ro hiệu quả mà còn mở ra nhiều cơ hội đầu tư hấp dẫn. Vậy, sản phẩm phái sinh là gì và tại sao nó lại quan trọng trong giao dịch tài chính? Trong bài viết này, VTrade sẽ giải đáp những câu hỏi đó, giúp bạn tìm hiểu thật kỹ về chủ đề này.

Sản phẩm phái sinh là gì?

Sản phẩm phái sinh, trong tiếng Anh có tên là Derivative products, là các công cụ tài chính dựa trên các hợp đồng phái sinh có giá trị phụ thuộc vào tài sản cơ sở. Bản thân các sản phẩm này không có giá trị nội tại.

Tài sản cơ sở có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại, ...hoặc là các công cụ tài chính như chỉ số, lãi suất, trái phiếu, cổ phiếu,…

Sản phẩm phái sinh được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Bao gồm phòng ngừa rủi ro, đầu tư hay tiếp cận các tài sản và thị trường khó giao dịch trực tiếp. Tùy thuộc vào loại sản phẩm phái sinh cụ thể, nhà đầu tư sẽ áp dụng các chiến lược và quyết định giao dịch khác nhau để tối đa hóa hiệu quả đầu tư.

Sản phẩm phái sinh - Công cụ quan trọng cho nhà đầu tư

Những sản phẩm phái sinh hiện nay

Các sản phẩm phái sinh hiện nay bao gồm:

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai (Futures Contract) là một thỏa thuận cho phép nhà đầu tư mua hoặc bán một lượng hàng hóa nhất định. Việc giao nhận sẽ được thực hiện vào một thời điểm trong tương lai tại mức giá đã được thỏa thuận trước. Các yếu tố về tiêu chuẩn chất lượng, khối lượng giao dịch, thời gian giao nhận,…đều được quy định rõ ràng bởi các sở giao dịch hàng hóa.

Có thể nói, hợp đồng tương lai được xem là sản phẩm tài chính phái sinh giúp phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho các doanh nghiệp lớn. Trong tương lai, sản phẩm này có tiềm năng sẽ phát triển mạnh mẽ.

Hợp đồng kỳ hạn

Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contract) là một thỏa thuận giữa hai bên. Hai bên đồng ý giao dịch một lượng hàng hóa cụ thể vào một thời điểm xác định trong tương lai với mức giá được chốt tại thời điểm ký kết hợp đồng. Hợp đồng kỳ hạn cho phép cả hai bên, người mua và người bán, ấn định giá trị của giao dịch trước. Giúp họ tránh được những biến động giá trong tương lai.

Hợp đồng kỳ hạn không được chuẩn hóa và không được giao dịch trên các sàn giao dịch tập trung. Các chi tiết về khối lượng giao dịch, thời gian giao nhận,…đều do hai bên tự thỏa thuận. Điều này mang lại tính linh hoạt cao, cho phép các bên tùy chỉnh các điều khoản của hợp đồng theo nhu cầu cụ thể của họ.

Hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn (Options Contract) là một loại hợp đồng giúp hai bên thỏa thuận về quyền (mà không bắt buộc về nghĩa vụ) chọn mua và quyền chọn bán. Từ đó, cho phép giao dịch một lượng hàng hóa cơ sở tại một mức giá và khoảng thời gian đã được xác định.

Bên mua quyền chọn có thể chọn thực hiện hoặc không thực hiện giao dịch khi hợp đồng đáo hạn. Ngược lại, bên bán quyền chọn có nghĩa vụ phải thực hiện giao dịch nếu bên mua quyết định thực hiện quyền chọn của mình.

Các chi tiết của hợp đồng quyền chọn, bao gồm thời gian đến hạn, loại hàng hóa giao dịch, khối lượng giao dịch,…đều được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế. Điều này giúp đảm bảo tính nhất quán và dễ dàng giao dịch trên các thị trường tài chính toàn cầu.

Hợp đồng hoán đổi

Hợp đồng hoán đổi (Swap Contract) là một thỏa thuận giữa các bên để trao đổi các lượng tiền hoặc thanh toán định kỳ cho nhau trong một khoảng thời gian cụ thể theo điều kiện đã được xác định trước. Ngày bắt đầu của hợp đồng là thời điểm mà thỏa thuận bắt đầu có hiệu lực và ngày kết thúc là thời điểm mà thỏa thuận hết hạn.

Trên thị trường hàng hóa phái sinh, các bên thường trao đổi giá trị của các loại hàng hóa như nông sản, nguyên liệu công nghiệp, kim loại và năng lượng thông qua các hợp đồng hoán đổi.

Các loại sản phẩm phái sinh

Ưu điểm và nhược điểm khi đầu tư phái sinh

Khi quyết định đầu tư phái sinh, bạn cần hiểu những ưu và nhược điểm sau đây:

Ưu điểm

Ưu điểm khi đầu tư phái sinh

• Tính thanh khoản cao: Thị trường hàng hóa phái sinh có thanh khoản bởi sự liên kết với các sàn giao dịch lớn trên toàn cầu và sự đa dạng sản phẩm đầu tư. Giao dịch hai chiều và thời gian T+0 cho phép nhà đầu tư kiếm lời ngay sau khi thực hiện giao dịch. 
• An toàn và minh bạch: Hoạt động giao dịch hàng hóa phái sinh được điều chỉnh và giám sát chặt chẽ bởi Sở Giao Dịch Hàng Hóa Việt Nam (MXV). Các giao dịch thanh toán và bù trừ được thực hiện thông qua hệ thống ngân hàng quốc doanh, đảm bảo tính an toàn và tin cậy.
• Đòn bẩy cao: Giao dịch hàng hóa phái sinh có tỷ lệ đòn bẩy cao hơn so với các kênh đầu tư truyền thống. Giúp bạn tăng khả năng sinh lời. Đòn bẩy tối đa là 1:30 cho mỗi hợp đồng, tùy thuộc vào mặt hàng giao dịch.
• Giao dịch T+0: Giao dịch hàng hóa phái sinh cho phép nhà đầu tư mở và đóng vị thế trong cùng một ngày. Khả năng chốt lãi/lỗ ngay lập tức là một ưu điểm lớn khi đầu tư vào thị trường này.
• Giao dịch 2 chiều: Giao dịch hàng hóa phái sinh cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận cả khi thị trường tăng và giảm. Nhà đầu tư có thể thực hiện bán khống mà không cần nắm giữ tài sản cơ sở.
• Bảo hiểm hàng hóa, tránh rủi ro: Giao dịch hàng hóa phái sinh dựa trên hợp đồng tương lai giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi biến động và rủi ro ngắn hạn của thị trường.

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm thì khi đầu tư vào thị trường phái sinh sẽ có một vài nhược điểm như sau:

• Tiềm lực tài chính: Nhà đầu tư cần phải tài chính ổn định để sẵn sàng ký quỹ bổ sung.
• Quyết toán hàng ngày: Lãi/lỗ được quyết toán hàng ngày, cần ký quỹ bổ sung kịp thời nếu tài khoản ký quỹ xuống dưới mức duy trì. Nếu không sẽ bị đóng vị thế và chịu lỗ.
• Đòn bẩy tài chính cao: Đòn bẩy cao như một con dao hai lưỡi. Nếu bạn dự đoán sai xu hướng, bạn có thể thua lỗ lớn trong thời gian ngắn.
• Hạn chế sản phẩm: Chỉ có hợp đồng thanh lý chỉ số VN30 dành cho nhà đầu tư cá nhân. Các sản phẩm khác chủ yếu dành cho tổ chức, mặc dù nhà đầu tư cá nhân chiếm số lượng lớn ở Việt Nam.

Những ưu và nhược điểm cần nhớ khi quyết định đầu tư phái sinh

Một số câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp khi tìm hiểu về sản phẩm tài chính phái sinh:

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc hoặc bắt nguồn từ một tài sản cơ bản. Chẳng hạn, hợp đồng tương lai dầu mỏ là một loại công cụ phái sinh mà giá trị của nó thay đổi dựa trên giá thị trường của dầu mỏ. 

Ví dụ về sản phẩm phái sinh là gì?

Các ví dụ phổ biến về công cụ phái sinh bao gồm hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng. Ngoài ra, còn có các công cụ phái sinh tùy chỉnh được thiết kế để đáp ứng nhu cầu cụ thể của các đối tác.

Lợi ích và rủi ro chính của các sản phẩm phái sinh là gì?

Công cụ phái sinh mang lại nhiều lợi ích như phòng ngừa rủi ro và tận dụng vị thế. Ví dụ, các doanh nghiệp có thể sử dụng các sản phẩm phái sinh để bảo vệ mình khỏi sự biến động giá hoặc tiền tệ. Tương tự, nhà đầu tư có thể tận dụng vị thế của mình, ví dụ như sử dụng quyền chọn mua cổ phiếu thay vì mua trực tiếp.

Tuy nhiên, cũng có những rủi ro. Sự không ổn định hoặc phá sản của đối tác có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của các giao dịch. Sử dụng đòn bẩy có thể tăng lợi nhuận nhưng cũng tăng nguy cơ mất vốn. Đặc biệt khi thị trường di chuyển ngược với dự đoán. Ngoài ra, sự phức tạp của mạng lưới hợp đồng phái sinh có thể tạo ra các rủi ro hệ thống.

Một số câu hỏi thường gặp nhất hiện nay về sản phẩm phái sinh

Kết luận

Tóm lại, sản phẩm phái sinh không chỉ là công cụ, mà còn là cách hiệu quả để đối phó với rủi ro và tận dụng các cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, bạn cũng cần có kiến thức và kỹ năng phù hợp để giao dịch an toàn. Trên đây là những chia sẻ của Vtrade về chủ đề sản phẩm phái sinh là gì, hy vọng sẽ giúp ích cho các bạn. Chúc các bạn thành công.